GDS Düdüklü tencere, yiyecekleri seri şekilde pişirmek adına buhar gücünden yararlanma prensibiyle çalışan tenceredir.
Basınç ile suyun kaynama noktası arasındaki ilişkiden hareketle ortaya çıkmıştır. Düdüklü tencere yemekleri yüksek sıcaklıkta ve tamamen kapalı şekilde pişirdiği için yemeklerin pişme süresini minimuma indiren, sibopla belirli bir kaynama derecesine ayarlanmış tenceredir.
Düdüklü tencerelerde patlama tehlikesine karşı basınca, dolayısıyla pişme derecesine göre ayarlanabilen bu sibop, basınç şiddeti arttıkça düdük hava kaçırarak tencerenin patlamasına engel olur. Düdüklü tencere ismini de bu sebepten almıştır.
Düdüklü tencerenin tarihi
1679’da İrlandalı Fizikçi Robert Boyle‘nin de yardımcısı olan Fransız fizikçi Denis Papin ağır bir demir tencere kullanarak bir deney yaptı. Üzerine bir kapak koydu ve yüksek ısıda kaynattı. Yemek pişirilen tencerenin kapağını sıkı sıkıya kapatmış, buharın basıncıyla kapağın fırlamasını önlemek için de üstüne bir ağırlık oturtmuştu ancak kapağın üstüne konulan ağırlık, tencere patlama noktasına geldiğinde fırlayıp buharı havaya bırakacak kadardı. Nihai olarak yemekler normal tencerelere göre çok daha hızlı pişti. Bu buluş Papin’in tenceresi olarak adlandırıldı.
Önceleri dökme demirden yapılan düdüklü tencereleri sonraları toprak, bakır, alüminyum, emaye ve camdan olanları izledi. Cam (payreks) olanlar sıcak ve soğuk farkından etkilenip çatlama riski olsa da pişirme sırasında içleri görülebildiğinden sıkça kapaklarının açılması gerekmez, yiyeceğin vitamini kaçmaz. Bakır olanların sık sık kalaylanma ihtiyaçları, alüminyum olanların ise kesif soda ve alkali eriyiklerin alüminyum üzerine olan etkilerinden dolayı olumsuzlukları vardır.
Düdüklü tencerenin çalıma prensibi
Düdüklü tencerenin çalışmasında temel prensip, kabın içindeki buhar basıncını artırarak, yemeğin sıvı kısmının kaynama noktasını yükseltmesi, tencerenin içindeki buhar basıncını kontrol edebilmesi ve basıncın fazlasını kontrollü biçimde boşaltmasıdır. Böylelikle yemekler normal bir tencerede ısıtıldığında suyun kaynama noktası olan 100°C’ye gelindiğinde, su bu derecede kaynar ve tüm su kaynayana kadar bu sıcaklık sabit kalır ve yemek de bu sıcaklıkta pişer.
Düdüklü tencerede ise buhar dışarı çıkamadığı için tencerenin içindeki basınç gittikçe artar, dolayısıyla su 100°C’de kaynamaz, tenceredeki sıcaklık 125°C’ye kadar çıkar.
[alert-warning]Böylece pişirilmesi istenen yemeklerin sıcaklığı suyun kaynama derecesinden çok daha yükseğe çıkmasına rağmen yüksek ısı yiyeceğe hızlı şekilde işlediği için vitamin ve mineraller tahribata uğramadan daha çabuk pişmesi sağlanır. [/alert-warning]
Kaynama sıcaklığı ATM basıncı ile doğrudan ilgilidir. Basınç ATM basıncından düşükse, su daha düşük sıcaklıklarda da kaynayabilir veya basınç atmosfer basıncından yüksekse suyun kaynaması için daha yüksek sıcaklıklar gerekir. Basınç ile hacim ters orantılıdır.
Düdüklü tencerenin artıları
- Suyla pişen yemeklerin vitamin gibi besin ögeleri azalır bu yüzden buharla pişen yemekler suyla daha az temas içinde olacakları için aromaları yok olmayacağı için daha lezzetli olacaktır.
- Düdüklü tencerede pişen yemekler oksijenle temas etmez.
- Çok kısa sürede pişirme yapılır. Bundan dolayı et haşlaması en çok 30 dakikada, kuru sebzeler 20 dakikada pişebilir.
Düdüklü tencerenin bakımı
- Alüminyum düdüklü tencerelerin, “ilk kullanım” işlemleri bikarbonatla yapılmalı.
- Paslanmaz çelik düdüklü tencerelerin uygun biçimde temizlenmesi için yumuşak bir ovma süngeriyle tüm parçaların sabunlu ve sıcak su yıkanması yeterlidir. Paslanmaz çelik tencere conta ve kontrol paneli çıkarılarak bulaşık makinesinde de yıkanabilir. Conta sızdırmazlık sağlayan bir parça olduğu için her yıl değiştirilmelidir.
Uyarılar
- Düdüklü tencere gibi patlayabilir basınçlı kaplar CE işareti taşımalıdır.
- Basınçlı tencereye konulacak besinler ve suyun miktarı tencerenin yarısını geçmemelidir.
- Tencereye az da olsa mutlaka su konulmalıdır. Susuz pişirme tencerenin çatlamasına neden olabilir.
- Pişirme süresi basınç düğmesi kapatıldıktan sonra tutulmalıdır.
- Yemek piştikten sonra basıncı düşürmeden tencerenin kapağını açmaya çalışılmamalıdır.
- Süreyi kısaltmak için tencere su dolu bir kaba oturtulmamalı ya da akan musluk suyunun altına tutulmamalıdır.
[toggle title=”Yararlanılan bağlantılar”]
(İngilizce) Düdüklü Tencerenin Fiziği, Dr. John Knox, Idaho State Üniversitesi
(İngilizce) Miss Vickie, Düdüklü Tencere ile yapılcak yemek tarifleri[/toggle]
