“Doktor, Tabip ve Hekim” arasındaki fark nedir?

Tıp ve hekimlik mesleği en zor ve en derin bilgi gerektiren mesleklerinden birisidir. Uzmanlığı olsun olmasın bir tabip, insan gibi karmaşık bir malzemeyle uğraşarak, hem onun hastalıklarını teşhis ve tedavi etmek, hem de hasta olmadan önce sağlıklı yaşayabilmenin yolunu ona göstermek niyetine yönelik bir eğitim almak durumundadır.

Türkçede tıp fakültesinden mezun olarak tababet mesleği icra eden kişilere genellikle doktor diyoruz. Hekim ve tabip sözcükleri de daha seyrek olmakla birlikte kullanılan diğer tanımlamalar. Biz bu kelimelerin hepsini eş anlamlı olarak:

Tıp fakültesinden mezun, temel tıbbi bilgilere sahip ve tıp diplomasına sahip kişi, anlamında kullanmaktayız.

Şimdi önce bu kelimelerin anlamlarına kısaca bir bakalım:

Doktor

Doktorluk, akademik bir derecenin adıdır. Bilindiği gibi kelime aslında, bütün bilim alanları için kullanılan ve herhangi bir bilimsel yahut felsefi alanda yüksek bir başarı düzeyine ulaşmış kişilere verilen bir unvan.Kelimenin kökeni, Latince ‘öğretmek’ anlamına gelen docere kelimesine dayanır. Bu da aslında, ‘öğretme ye terliliği” anlamındaki licentia doçenti kelimesinin kısaltılmasından türetilmiş. Kısacası, bu gün tüm tıp fakültesi mezunları için kullandığımız doktor terimi, öğretme yeterliliği ile ilgili bir kökten türetilmiş ve yüksek bir akademik dereceyi belirtmek için kullanılan bir terim aslında.

Bu açıdan bakınca tıp fakültesi mezunlarına doktor demek aslında kelime kökü olarak yanlış bir uygulama gibi gözüküyor.

Tabip

Tıp ilmi (veya sanatı) ile uğraşan kişileri tanımlamak için kullanılan Arapça kökenli bir sözcüktür. Hemen her tıp öğrencisinin bildiği gibi, tıp bilimleri ile ünlü Antik Mısır’daki Teb şehrinin isminden türetildiğine inanılan bu terim, Osmanlıca Türkçesinde ve Yeni Türkçede kullanılmaktadır.

Hekim

Belki de sadece bizim dilimizde ve bize yakın coğrafyalarda yaşayanların dillerinde tababet (tıp bilimleri) ile uğraşan kişileri nitelemek için kullanılan bir terimdir. Arapça h-k-m olarak yazılan hüküm kökünden gelir ve yüzeysel anlamı itibariyle karar veren, doğruyu yanlıştan ayırabilen kişi anlamlarında kullanılır. Hakim, hakem ve hikmet gibi kelimeler de hep aynı kökten gelen ve anlam açısından sıkı ilişkileri olan kelimelerdir. Bunların hepsinde de ‘eğriyi-doğruyu ayırt etme’, ‘sıradan insanlardan daha derin bir bilgiye sahip olma’, ‘bilgisi ile iş görebilme’ gibi içerimler saklıdır. Yine hükm keli mesinin kökeni de ‘batıl’ın zıddı olarak tarif edilen Hakk kökünden türemiştir ki, gerçeklik, hakikate uygunluk ve yalansız yapma gibi günlük anlamlan mevcuttur.

Değerlendirme

• Tababetle uğraşan kişilere doktor demek kelime anlamlarını düşündüğümüz takdirde pek uygun görünmüyor. Zira doktorluk bir akademik seviyedir ve hem sadece tıbbiyeye mahsus değildir, hem de tıp fakültesini bitiren herkes bu akademik dereceyle mezun olmaz (zira akademik ilerleme amacındaki tıp fakültesi mezunlarının önce ya bir doktora yahut bir uzmanlık eğitimi almaları gerekir).
• Tabip mi, Hekim mi: Tabip, tıp mesleğini icra eden kişidir. Burada, tıp mesleğinin genel geçer bilgisine sahip olmak ve bunu yeterli ve gerekli derecede uygulayabilmek yeterli görünmektedir. Hekim sözcüğü ise anlam itibariyle çok daha derinlere uzanır ve bu tabirle nitelenecek kişilerde fazladan bazı özellikler aranmasını gerekli kılar. Hekim, sadece kendisine öğretilmiş bilgiyle sınırlı kal mayan, kendinden öncekilerin ve hocalarının hatalarını tekrarlamayacak bir feraset geliştirebilen, tıp mesleğindeki doğru ve yanlışları ayırt edebilecek kapasiteye ulaşmış, hikmet arayışında ve hikmetle iş görme azminde bir insanı tanımlar yahut tanımlamalıdır. Hekim, karşısındaki insanın bir ‘insan’ olduğu bilincinden asla uzaklaşmayan, ölüm ve hastalığı mücadele edilecek anormallikler olarak değil, hayatın doğal parçaları olarak görebilen, hem kendi hayatında hem de hastalarının yaşam kalitesinde belirgin bir iyileşme sağlayabilecek bir zihni ve fikri donanıma sahip bir insanı düşündürmelidir.
• Dolayısıyla hekim, doktordan da tabipten de üst basamakta bir tanımlamadır ve hem mesleki, hem de kişisel açıdan kâmil insanı düşündüren telmihlere sahiptir. Hekim, kâmil insandır; bu anlamda doktor, hatta tabip bile, hekime nazaran sadece bir teknik uygulayıcı olabilir.
• Kısaca Hekim > tabip > doktor diyebiliriz.