Diyetisyen Sümeyye Aymaz

Diyabetli bireyler, ne kadar karbonhidrat alacakları hesaplanabilirse ona göre insülin iğnelerini yapar ve kan şekerleri daha iyi kontrol edebilirler.

“Karbonhidrat Sayımı” kan şekerini yönetmek için bir yemek planlama tekniğidir. Karbonhidrat sayımı ile kişiye özel yemek listesi oluşturulur. Karbonhidrat sayımı üç aşamada yapılır:

1.Aşama (başlangıç düzeyi)

Bu aşama genel olarak tüm diyabetlilerde uygulanır. Bu aşamada öğrenilecekler:
• Karbonhidrat nedir?
• Hangi besinler karbonhidrat içerir?
• Tüketilen karbonhidratların kan şekerine etkisi nedir?
• Besinlerin tüketilen miktarında kaç gram karbonhidrat vardır?
• Ana ve ara öğünlerde tüketilmesi gereken karbonhidrat miktarının veya karbonhidrat seçeneği sayısının belirlenmesi.

2.Aşama (orta düzey)

Orta düzeyde ise şunlar öğrenilir:
• Kan şekeri ve tüketilen karbonhidrat miktarı arasındaki bireysel yanıtı değerlendirme,
• Besin etiket bilgilerini kullanma,
• Karbonhidrat tüketimindeki artma/azalmaya bağlı olarak insülin doz ayarlamasıyla ilgili basit bilgiler,
• Yağ, protein, posa, sükroz (çay şekeri) ve alkolün kan glukozuna etkisi.
• Hipoglisemi ve ağırlık artışı.
• Bu aşamada bireyin, öğün öncesi ve öğün sonrası hedef kan şekeri seviyeleri belirlenir ve bu hedeflere ulaştıktan sonra üçüncü aşamaya birey de istiyorsa geçilir.

3. Aşama (ileri düzey)

Yoğun insülin tedavisi alan (günde dört kez veya daha fazla) ve pompa kullanan diyabetli bireylerin bilmesi gereken basamaktır.
Diyabet diyetisyeni, diyabetli bireyin karbonhidrat bilgisini, hesap yapma becerisini ve kan glukozu ile karbonhidrat tüketimi ilişkisini değerlendirdikten sonra bu aşamaya geçer.
• Öğünde tükettiği karbonhidrat miktarını, o öğünde uyguladığı insülin miktarı ile eşleştirerek, bir ünite insülinin ihtiyaç duyduğu karbonhidrat miktarını hesaplamayı öğrenirler. Buna karbonhidrat/insülin oranı (K/İ) denir.
• K/İ oranı her birey için her öğün değişkenlik gösterebilir.
• K/İ oranının bir kez belirlenmesi ömür boyu bu oranın geçerli olacağı anlamına gelmez.
• Kilodaki değişiklikler, mevsimsel değişiklikler, bayanlardaki menstrüel dönemler, günlük aktivitedeki değişiklikler, stres ve hastalık gibi durumlar K/İ oranında değişikliğe sebep olabilir.
• Kan şekerleri hedef aralıkların dışında olduğu zamanlarda da kan şekerini düzeltmek için ek insülin dozu hesaplamayı öğrenirler. Buna insülin duyarlılık faktörü (İDF) denir. İDF, bir ünite insülinin azalttığı kan şekeri miktarı olarak ifade edilir.
• Hızlı etkili insülin (humolog, apidra, novorapit) kullanımında 1800 kuralı, kısa etkili insülin(humolın R, acrapit) kullanımında 1500 kuralı kullanılarak hesaplanır. 1800 ya da 1500, günlük toplam insülin dozuna bölünür ve çıkan değer bir ünite insülinin düşürdüğü kan şekeri değeridir.
• İDF, öğün öncesinde kullanılmalıdır. İDF de K/İ oranı gibi ömür boyu sabit kalmaz ve bireyden bireye değişkenlik gösterebilir.