GDS Migren, yoğun çalışma ve stresli yaşam koşullarına paralel olarak görülme sıklığı artan, çoğunlukla ataklar şeklinde seyredip şiddetli baş ağrılarıyla karakterize nörolojik bir rahatsızlıktır.
1. Toplumda migren sıklığı
Toplumda kadınlarda %18’i, erkeklerin %6’sında görülür. Migren hastalarının %70’inde ailesel migren anamnezi bulunur. Migren atakları sırasında hastaların %80’inde şiddetli baş ağrısı ve buna eşlik eden bazı bulgular görülür. Bunların bir kısmında bu rahatsızlık hissi günlük işlerine devam etmelerini engeller ve yatak istirahati bile gerekebilir. Hastalık, hem günlük yaşam kalitesini düşürmesi hem de iş gücü kaybı ile ciddi ekonomik yük oluşturur.
2. Migren atakları
Migren çeşitli nedenlerle nüksedebilmektedir. Bu nedenlerin bir kısmı kontrol edilebilir faktörler olmasına rağmen, bir kısmı ise genlerde meydana gelen mutasyonlar, nörolojik dejenerasyonlardan ve hormonal bozukluklardan ötürü kontrol altına alınamayabiliyor. Migreni tetikleyen en önemli faktörler stres, duygusal durum, hormonal değişiklikler, rahatsız edici koku-ışık-ses, açlık, beslenme hataları, uyku düzeni, kişisel bazı alışkanlıklardır. Atakların ortaya çıkmasında, seratonin de dâhil olmak üzere beyin kimyasallarında yaşanan dengesizliklerin neden olduğu düşünülmektedir.
3. Ağrının oluşması
Migren atakları sırasında beyin zarlarında (meninks) ağrıyı ortaya çıkaran bazı kimyasallar salgılanır ve bu da migren ağrısının ortaya çıkmasına neden olur. Özellikle mevsim geçişlerinde kendini gösteren migren nöbetleri meydana gelmeden alınacak önlemler, olumsuz etkileri ve ağrı şiddetini azaltmaya yardımcı olacaktır.
4. Migren tedavisi
Migren tedavisinde özellikle doğru beslenme büyük önem taşımaktadır. Yapılan çalışmalarda, gün içinde tüketilen besinlere dikkat edildiğinde migren ataklarının %30 oranında bir azalma görülmüştür.
5. Migreni tetikleyen besinler
• Tiramin içeren besinler
Bazı besinlerde doğal olarak bulunan, bazılarında ise zamanla, proteinlerin yıkılmasıyla oluşan bir maddedir. Proteinli besinlerin bekletilme zamanlarına paralel olarak tiramin içerikleri de artar.
Eskitme peynirler, fıçı bira, şarap, soya sosu, mayalı ürünler, bayatlamış tavuk eti, lahana turşusu, bakla, salamura besinler, kurutulmuş ya da fermente edilmiş et ürünleri bu maddeyi yüksek oranda içerdiğinden ataklara yol açabilmektedir.
• Besin alerjisi olan kişilerin daha fazla histamin ve seratonin salgılamaları sonucu migren atakları etkilenmektedir.
Bundan yola çıkarak muz, çilek, çikolata, eski peynir, domates, ıspanak, balık, kabuklu deniz ürünleri gibi histamin içermektedir. Histamin salınımını artıran besinlerin beslenme programından çıkartılması ve gerekirse B6 ve C vitamini desteğiyle de ataklar azalabilmektedir.
• Kafein içeren çay, kahve ve gazlı içeceklerin fazla tüketimi ve fazla tuz tüketimi ağrı tetikleyici rol oynamaktadır.
Bunun yanı sıra kafeinin sınırlanması ağrıyı azaltıcı etki göstermektedir.
• Turunçgiller, kakao, çikolata kırmızı şarap ve eski peynirde bulunan fenil etiamin, vazospazmı tetikleyerek migren ataklarına zemin hazırlar.
• Salam, sucuk, sosis gibi nitrit ve nitrat içeren işlenmiş et ürünleri ve sodyum nitrat içeren tütsülenmiş besinler de atakları tetikleyici rol oynamaktadır.
• Monosodyum glutamat (E621), benzoat (E210-219) ve tartrazin (E102) gibi katkı maddeleri içerebilen hazır çorbalar, dondurulmuş besinler, bulyonlar ve soya sosu gibi besinler ve aspartam barındıran ürünlerin tüketiminden uzak durulmalıdır.
• Sülfit içeren patates cipsi, turşu, şarap bira ve benzoik asit içeren besinlerin tüketiminin de kısıtlatması diyetisyenlerce önerilmektedir.
6. Diyetisyen önerileri
Her sabah açık havada yapılacak kısa süreli rahatlama egzersizleri atak görülme riskini azaltacaktır.
• Biyolojik ritme uygun olacak şekilde erken saatlerde yatıp, uykusuz kalmamaya ve gün içerinde, stresten uzak olmaya özen gösterilmelidir.
• Uzun süreli açlık sonrası meydana gelen kan şekerindeki düşmeler ykınmaları artırabildiğimden, özellikle hipoglisemiye yatkınlık gösteren bireylerin öğün atlamamaya ve uzun süre aç kalmamaya dikkat etmeleri ve beslenmelerinde glisemik yükü düşük olan besinleri tercih etmeleri önerilmektedir.
• Günlük iki buçuk litre su tüketilmelidir.
• Baş ağrısı şikayetlerinde magnezyum eksikliği sık rastlanan bir durum olduğundan günlük diyete ek olarak günde 2 defa 250 mg’lık dozlar halinde magnezyum kullanılabilir.
• Ağrının başlayacağı hissedildiğinde, ısırgan otu, ıhlamur, melisa ve gümüş düğme gibi rahatlatıcı bitki çaylarının tercih edilmesi baş ağrılarını önlemeye yardımcı olabilir.
• Haşlanmış yumurta, yasaklı olmayan sebzelerden yapılan çorbalar ve yemekler, elma, armut, kivi ve papatya, melisa gibi bitki çayları migren rahatsızlığı olan bireylerin rahatlıkla tüketebileceği besinler arasındadır.
• Migreni olan bireylerin aldıkları tüm besinlere dikkat etmeleri ve hangi besinin ağrıya yol açtığını kendilerince saptamaları gereklidir. Psikolojik olarak bu besinlerden etkilendiğini düşünen migren hastaları besin alerjisi testleri yaptırıp, problem olup olmadığını saptayabilirler. Migrende şiddetli ağrıların nedeni stres, uyku düzeni, ışık, gürültü gibi faktörler olabilmektedir. Bunun için mutlaka bir nöroloji uzman hekimine danışılırsa ağrı nedenleri detaylı şekilde saptanacaktır. Dahası için beslenme ve diyet uzmanınıza danışmalısınız.
Yararlanılan kaynaklar:
- Dyt. Zeliha Türkmentepe‘nin “Migren kabusunuz olmasın” yazısı
- Dr. Emel Gökmen‘in “Migren nedir?” yazısı
- Vikipedi/Migren
